Obrona cywilna

Obrona cywilna

Obrona cywilna ma na celu ochronę ludności, zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej, dóbr kultury, ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym w czasie wojny oraz współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz usuwaniu ich skutków.

Zadania obrony cywilnej :

• wykrywanie zagrożeń oraz ostrzeganie i alarmowanie;
• organizowanie ewakuacji ludności;
• zaopatrzenie ludności w sprzęt i środki ochrony indywidualnej;
• organizowanie i prowadzenie akcji ratunkowych;
• udzielanie poszkodowanych pomocy medycznej;
• walka z pożarami;
• organizowanie doraźnych pomieszczeń i zaopatrzenia dla poszkodowanej ludności;
• ochrona żywności i innych dóbr niezbędnych do przetrwania;
• zabezpieczanie dóbr kultury, urządzeń użyteczności publicznej i ważnej dokumentacji;
• przygotowanie budowli ochronnych;
• zaciemnianie i wygaszanie oświetlenia;
• przygotowanie oraz prowadzenie likwidacji skażeń i zakażeń;
• doraźne przywracanie działania niezbędnych służb użyteczności publicznej, w tym pomocy w budowie i odbudowie awaryjnych ujęć wody;
• doraźna pomoc w przywracaniu i utrzymaniu porządku na obszarach dotkniętych klęskami żywiołowymi;
• doraźna pomoc w grzebaniu zmarłych.

Zadania obrony cywilnej w okresie pokoju obejmują:

• działalność planistyczną i prace organizacyjne;
• działalność szkoleniową i upowszechniającą w zakresie obrony cywilnej;
• przygotowanie ludności do uczestnictwa w powszechnej samoobronie.

Decyzję o włączeniu sił obrony cywilnej do działań podejmują właściwi terenowo szefowie OC.

Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP, centralnym organem administracji rządowej w sprawach obrony cywilnej jest Szef Obrony Cywilnej Kraju. Szefa Obrony Cywilnej Kraju powołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Szef Obrony Cywilnej Kraju podlega ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych.

Terenowymi organami obrony cywilnej są wojewodowie, starostowie, wójtowie lub burmistrzowie (prezydenci miast).

Do zakresu działania szefów obrony cywilnej województw, powiatów i gmin należy kierowanie oraz koordynowanie przygotowań i realizacji przedsięwzięć obrony cywilnej przez instytucje państwowe, przedsiębiorców i inne jednostki organizacyjne oraz organizacje społeczne działające na ich terenie.
Na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Szefa Obrony Cywilnej Kraju, szefów obrony cywilnej województw, powiatów i gmin (Dz.U. Nr 96, poz. 850), szefowie obrony cywilnej ustalają zadania i kontrolują ich realizację oraz koordynują i kierują działalnością w zakresie przygotowania i realizacji przedsięwzięć obrony cywilnej:
1. Szef Obrony Cywilnej Kraju - szefów obrony cywilnej województw,
2. szef obrony cywilnej województwa - szefów obrony cywilnej powiatów,
3. szef obrony cywilnej powiatu - szefów obrony cywilnej gmin,
4. szef obrony cywilnej gminy (Burmistrz, Wójt) - szefów obrony cywilnej w instytucjach, u przedsiębiorców, w społecznych organizacjach ratowniczych i w innych jednostkach organizacyjnych działających na obszarze gminy.

Powszechna samoobrona

 

Powszechna samoobrona to część obrony cywilnej będącej częścią składową niemilitarnego elementu składowego obrony narodowej (obok elementów militarnych).

Zajęcia podstawowe, jako zorganizowane szkolenia lub samokształcenie, mają teoretycznie przygotować ludność do wykonywania zadań samoobrony. Uwzględniają one problematykę zagrożeń danego rejonu, zakładu czy środowiska, zasad postępowania w przypadkach ich pojawienia się, udzielania pomocy poszkodowanym.

Obowiązki ludności w zakresie przygotowań do powszechnej samoobrony:

• zapoznanie się z rodzajami, sposobami ich ogłaszania i odwoływania oraz zasadami zachowania się po usłyszeniu poszczególnych sygnałów alarmowych,
• zapoznanie się z rozmieszczeniem najbliższych budowli ochronnych w miejscu pracy i zamieszkania,
• zaopatrzenie siebie i członków rodziny w indywidualne środki ochrony przed skażeniami,
• zaopatrzenie domowej apteczki w podstawowe leki i materiały opatrunkowe,
• opanowanie zasad i sposobów udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym,
• zgromadzenie i odpowiednie zabezpieczenie zapasów żywności i wody dla siebie i rodziny na czas utrzymywania się zagrożenia,
• przygotowanie mieszkania (budynku) pod względem ppoż. i ochrony przed skażeniami, itp.
• zapoznanie się z zasadami wykonywania prostych prac ratunkowych w rejonie porażenia,
• przypadku zarządzenia ewakuacji - zabezpieczenie mienia, wyłączenie dopływu wody, prądu, gazu, spakowanie rzeczy osobistych, dokumentów, środków ochrony przed skażeniami oraz żywności, ścisłe wykonywanie poleceń organizatorów ewakuacji.

 

Ustawa z 21.listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej
(t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 372,).

Art. 168.

1. Osoby posiadające obywatelstwo polskie, zdolne ze względu na stan zdrowia, podlegają obowiązkowi szkolenia ludności w zakresie powszechnej samoobrony.

2. Szkolenie ludności w zakresie powszechnej samoobrony ma na celu przygotowanie do samoobrony przed środkami masowego rażenia oraz innymi działaniami nieprzyjaciela.

3. Szkolenie ludności w zakresie powszechnej samoobrony przeprowadza się w formie zajęć podstawowych lub ćwiczeń praktycznych.

4. Ćwiczenia praktyczne mogą polegać również na udziale w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz usuwaniu ich skutków.

 

Art. 169.

1. Obowiązkowi szkolenia nie podlegają:

1) osoby, które ukończyły sześćdziesiąt lat życia,

2) osoby uznane za stale lub długotrwale niezdolne do pracy w gospodarstwie rolnym na podstawie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników lub za całkowicie niezdolne do pracy oraz samodzielnej egzystencji albo całkowicie niezdolne do pracy na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych lub zaliczone do osób o znacznym stopniu niepełnosprawności albo umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w rozumieniu ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych,

3) kobiety w ciąży oraz w okresie sześciu miesięcy po odbyciu porodu,

4) osoby sprawujące opiekę nad dziećmi do lat ośmiu,

5) osoby sprawujące opiekę nad:

a) dziećmi od lat ośmiu do szesnastu,

b) osobami obłożnie chorymi,

c) osobami, wobec których orzeczono stałą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym na podstawie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników,

d) osobami, wobec których orzeczono całkowitą niezdolność do pracy oraz samodzielnej egzystencji na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,

e) osobami zaliczonymi do znacznego stopnia niepełnosprawności w rozumieniu ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, eżeli osoby te wspólnie z nimi zamieszkują i opieki tej nie można powierzyć innym osobom,

6) osoby pobierające naukę lub odbywające studia w szkołach wszystkich typów,

7) osoby odbywające zasadniczą służbę lub szkolenie poborowych w obronie cywilnej oraz służbę zastępczą,

8) żołnierze w czynnej służbie wojskowej oraz funkcjonariusze ABW, Agencji Wtwiadu, CBA, Policji, Straży Granicznej, BOR, Służby Więziennej i Państwowej Straży Pożarnej.

 

2. Od obowiązku odbywania szkolenia mogą być zwolnieni:

1) żołnierze rezerwy posiadający karty mobilizacyjne do jednostek Sił Zbrojnych,

2) osoby posiadające karty przydziału do jednostek zmilitaryzowanych,

3) osoby posiadające karty przydziału do służby w obronie cywilnej.

 

Art. 172.

1. Osoby posiadające obywatelstwo polskie mogą być zobowiązane do zaopatrzenia się w sprzęt ochrony indywidualnej oraz w inne artykuły i przedmioty niezbędne w razie zagrożenia.

2. Obowiązek, o którym mowa w ust. 1, może wprowadzić Rada Ministrów w drodze rozporządzenia, określając równocześnie zasady i warunki zaopatrzenia.

 

Art. 173.

1. W ramach przygotowania do samoobrony osoby posiadające obywatelstwo polskie mogą być zobowiązane do:

1) przygotowania ochrony budynku lub lokalu mieszkalnego oraz mienia osobistego i indywidualnego,

2) zabezpieczenia własnych źródeł wody pitnej i środków spożywczych przed zanieczyszczeniem lub skażeniem,

3) utrzymywania i konserwacji posiadanego oraz przydzielonego sprzętu i środków ochrony,

4) utrzymywania i konserwacji domowych pomieszczeń ochronnych,

5) wykonywania innych przedsięwzięć mających na celu ochronę własnego życia, zdrowia i mienia oraz udzielania pomocy poszkodowanym.

2. Obowiązki określone w ust. 1 nakładają wójtowie lub burmistrzowie (prezydenci miast).

3. Rada Ministrów określa w drodze rozporządzenia zasady i tryb postępowania w sprawach, o których mowa w ust. 2

 

Sygnały alarmowe i komunikaty ostrzegawcze

Jednym z przedsięwzięć realizowanych w ramach obrony cywilnej jest organizacja systemów alarmowania, które mają za zadanie ostrzegać ludność przed zagrożeniami wynikającymi z napadu powietrznego, skażeń promieniotwórczych i chemicznych (w tym od toksycznych środków przemysłowych - TSP), a także o klęskach żywiołowych, zagrożeniu środowiska w celu umożliwienia jej odpowiedniego zareagowania.

Do ogłaszania i odwoływania alarmów wykorzystuje się:

• syreny alarmowe wchodzące w skład scentralizowanych systemów alarmowania miast;
• rozgłośnie radiowe i ośrodki telewizyjne;
• radiowęzły radiofonii przewodowej;
• syreny alarmowe nie włączone do miejskich systemów alarmowania (syreny zakładów pracy, ochotniczych straży pożarnych, itp.)
• zastępcze środki alarmowania (syreny ręczne, pojazdy z urządzeniami nagłaśniającymi, gongi, dzwony kościelne, itp.).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Postępowanie po ogłoszeniu alarmu

po usłyszeniu sygnału "ogłoszenie alarmu" należy zachowywać się spokojnie , przeciwdziałać panice i lękowi.

Osoby znajdujące się w domu powinny

• włączyć odbiornik telewizyjny lub radiowy,
• ustawić odbiornik na stację lokalną,
• stosować się do zaleceń i informacji przekazywanych w komunikatach

Osoby znajdujące się na terenie otwartym lub w pojazdach powinny

• ściśle wykonywać zarządzenia służb porządkowych,
• stosować się do zaleceń i informacji przekazywanych w komunikatach przekazywanych za pośrednictwem środków nagłaśniających stacjonarnych oraz umieszczonych na pojazdach

Przebywając w obiektach użyteczności publicznej stosować się do poleceń administratora (właściciela) obiektu. 

Uprzedzenie o klęskach żywiołowych i zagrożeniu środowiska

Po usłyszeniu komunikatu ostrzegawczego „uprzedzenie o klęskach żywiołowych i zagrożeniu środowiska” należy:

• zachowywać się spokojnie,
• przeciwdziałać panice i lękowi,
• ściśle wykonywać zarządzenia służb porządkowych,
• stosować się do zaleceń i informacji przekazywanych w komunikatach.

Przebywając na otwartym terenie:

• opuścić zagrożony rejon stosując się do poleceń zawartych w komunikatach przekazywanych przez ruchome środki nagłaśniające. 

Przebywając w pomieszczeniach:

• włączyć odbiornik radiowy lub telewizyjny na jedno z pasm lokalnych, zastosować się do przekazywanych komunikatów i poleceń

 

Uprzedzenie o zagrożeniu skażeniami lub zakażeniami

po usłyszeniu komunikatu ostrzegawczego „uprzedzenie o zagrożeniu skażeniami” lub „uprzedzenie o zagrożeniu zakażeniami” należy:

• sprawdzić posiadane środki indywidualnej ochrony,
• sprawdzić zabezpieczenia posiadanych zapasów żywności, wody i paszy;
• sprawdzić szczelność pomieszczeń dla ludzi i zwierząt,
• jeśli nie ma innych zaleceń, udać się do pomieszczeń ochronnych (ukryć),
• przestrzegać ogłaszanych zarządzeń oraz wykonywać polecenia organów i służb OC.

Odwołanie alarmu

po usłyszeniu sygnału „odwołanie alarmu” należy:  

• opuścić schron (ukrycie),
• w przypadku wystąpienia skażeń poddać się zabiegom sanitarnym,
• przeprowadzić dezaktywację (w przypadku skażeń promieniotwórczych) lub odkażania (w przypadku skażeń chemicznych) żywności, sprzętu, zwierząt gospodarskich, paszy oraz pozostałego mienia,
• przewietrzyć dokładnie wszystkie pomieszczenia,
• przeprowadzić dezaktywację lub odkażanie odzieży, w której wykonywano wymienione uprzednio zabiegi, poddać się ponownie zabiegom sanitarnym,
• stosować się ściśle do poleceń organów i służb obrony cywilnej,
• w przypadku zakażenia biologicznego stosować się ściśle do zasad profilaktyki przeciwepidemicznej, ustalonych przez jednostki służby zdrowia.

 

Przygotowanie lokali, budynków mieszkalnych i żywności do ochrony

 

Przygotowanie mieszkania (pokoju, piwnicy) do ochrony przed skażeniami i zakażeniami

 

Na wypadek alarmu o skażeniach lub uprzedzenia o zagrożeniu skażeniami zakażeniami każda rodzina powinna mieć tak przygotowaną piwnicę, pokój lub mieszkanie, aby stanowić one mogły ochronę przed oddziaływaniem na organizm ludzki opadu substancji promieniotwórczych, środków trujących niebezpiecznych dla zdrowia środków biologicznych.

 

Przystosowując na takie ukrycie mieszkanie (piwnicę, pokój) należy mieć na uwadze to, że jego podstawową cechą powinna być hermetyczność (szczelność) i możliwość zapewnienia w miarę potrzeby najprostszej wentylacji.

 

W razie potrzeby wykonać następujące prace:

• uszczelnić okna odpowiednią taśmą lub watą a nawet okleić paskiem papieru (taśmą samoprzylepną),uszczelnić wszystkie drzwi i futryny. Drzwi zewnętrzne obić kocem i w odległości 1-1,5 m zawiesić zasłonę z koca (kołdry), aby stworzyć „śluzę”,- uszczelnić dokładnie wszystkie szpary, szczeliny, otwory kominowe, miejsca, w których przechodzą przewody wodociągowe, centralnego ogrzewania, kanalizacji itp.
• zakleić szczelnie papierem kratki wentylacyjne – ale tak by w razie potrzeby zapewnić wentylację pomieszczenia. Samoczynną dobrą wentylację mogą zapewnić otwory: nawiewny i wywiewny.

Otwór wywiewny powinien być usytuowany 1,5 - 2 m nad otworem nawiewnym. W przewodzie nawiewnym można umieścić prosty filtr przeciwpyłowy - ramkę z rozpiętą wielowarstwową gazą, a poniżej specjalną kieszeń na zbieranie cząstek pyłu opadającego z filtra (gazy),

• podwyższać walory ochronne ukrycia, jeżeli jest ono na parterze lub w piwnicy. Można wtedy wykonać obsypkę ziemią wokół zewnętrznych ścian budynku oraz zabudować lub osłonić workami z piaskiem otwory okienne, nie używane otwory drzwiowe itp.
• W mieszkaniu przygotowanym na ukrycie powinny także być: odpowiedni zapas wody pitnej, żywności, przedmioty pierwszej potrzeby, worki plastykowe na odpadki,
• lekarstwa dla chorych, apteczka domowa, środki dezynfekcyjne, zapasowe oświetlenie, bateryjny odbiornik radiowy itp.,
• sprzęt gaśniczy (np. gaśnica. koc, wiadro, piasek, łopata itp.),
• niezbędne przedmioty osobistego użytku.

Pamiętać należy o przygotowaniu oświetlenia zastępczego. Zalecane jest oświetlenie elektryczne (bateryjne, akumulatorowe). Lampy naftowe i świece, paląc się. zużywają dużo tlenu oraz zanieczyszczają powietrze dwutlenkiem węgla, dlatego ich używanie jest niewskazane.

 

Również nie wszystkie rodzaje gaśnic nadają się do użycia w okryciach, np. gaśnica halonowa wprowadza do atmosfery halon, który przy wdychaniu wykazuje szkodliwe działanie dla zdrowia, gaśnica śniegowa natomiast wprowadza do atmosfery bardzo dużo dwutlenku węgla. Z tego względu do gaszenia należy używać wody, koców gaśniczych, piasku, a jeżeli gaśnic - to pianowych lub wodnych.